4. Bepaal welke definities je wilt gebruiken
Het is niet eenvoudig om termen als suïcidale gedachten, suïcidale plannen en suïcidepogingen precies te definiëren. Je stuit al gauw op twijfelgevallen. Wanneer gaat ‘denken aan je eigen dood’ bijvoorbeeld over in suïcidale ideatie? En spreek je van een suïcidepoging wanneer iemand niet gewond raakt, of op het laatste moment om hulp vraagt? Wie onderzoek doet naar suïcidale gedachten en/of gedrag, moet daarom vooraf definiëren wat hij met deze termen bedoelt. De definities die je kiest hebben onder andere invloed op de inclusiecriteria die je in je onderzoek zult hanteren, welke vragenlijsten je zult gebruiken (zie ook Handvat 5: Een vragenlijst kiezen) en welke bestaande data je mogelijk kunt benutten (zie ook Handvat 2: Voortbouwen op bestaande data). Het is ook belangrijk om aan deelnemers toe te lichten wat je onder deze termen verstaat, zodat zij de vragen zoals bedoeld kunnen beantwoorden.
Er is niet één officiële, internationaal erkende set van definities van suïcide-gerelateerde termen waarover in het veld consensus bestaat. Er zijn wel veel studies naar gedaan. Een recente en toonaangevende studie is die van de Leo et al. (2021).1 In deze studie werden bestaande termen en definities in kaart gebracht, en vervolgens voorgelegd aan een internationaal expertpanel. Het expertpanel kwam tot de volgende definities (vertaald naar het Nederlands):
| Term | Definitie |
|---|---|
| Suïcidale ideatie | Denken aan zelfdoding met of zonder suïcidale intentie, of hopen op de dood door zelfdoding, of suïcidale intentie uitspreken, zonder suïcidaal gedrag te vertonen.* |
| Doodswens | Hopen op de dood zonder gedachten aan zelfdoding. |
| Suïcidaal plan | Besloten hebben hoe en wanneer een suïcidepoging te doen, maar zonder actieve voorbereiding. |
| Voorbereidend suïcidaal gedrag | Het voorbereiden van een suïcidepoging maar zonder deze te beginnen en dus zonder letsel op te lopen. |
| Suïcidepoging | Een handeling waarbij een persoon zichzelf schaadt, met de intentie om te sterven, en overleeft. |
| Afgebroken suïcidepoging | Een handeling waarbij een persoon een suïcidepoging in gang zet, maar deze zelf stopt voordat enig letsel ontstaat. |
| Onderbroken suïcidepoging | Een handeling waarbij een persoon een suïcidepoging in gang zet, maar wordt tegengehouden door iemand anders voordat er enig letsel ontstaat. |
| Suïcide | Een dodelijke handeling, die ingezet wordt en tot het eind wordt uitgevoerd, met de kennis dat de afloop potentieel fataal is. De intentie van de handeling kan dubbelzinnig of onduidelijk zijn. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat het risico op overlijden wordt geaccepteerd of dat sterven niet het expliciete doel is. |
* Deze definitie is op deze manier afgebakend, om overlap met suïcidaal gedrag te voorkomen.
Naar verwachting zullen deze definities ook worden gehanteerd in de nieuwe Richtlijn Suïcidaliteit van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (te verschijnen in april 2025).
In algemene zin is het aan te raden bestaande definities te gebruiken. Dit vergroot de vergelijkbaarheid van je onderzoeksresultaten. Soms is het echter nodig om bestaande definities voor je onderzoek te optimaliseren, of zelfs om eigen definities te hanteren. De volgende overwegingen kunnen daarin meespelen:
- De definitie moet aansluiten bij je onderzoeksvraag en/of onderzoekspopulatie. Bijvoorbeeld: doe je onderzoek naar mensen die na een suïcidepoging op de IC belanden, dan kan het zinvol zijn je definitie te specificeren met een bepaling over lichamelijk letsel.
- Niet elke definitie is goed meetbaar. Zo wordt in de definitie van een suïcidepoging vaak gesproken over ‘gedrag met de intentie te sterven’, maar is die intentie meestal niet met zekerheid vast te stellen.
- Overtuigingen die ten grondslag liggen aan je onderzoek of die van belang zijn in jouw organisatie kunnen meespelen. Zo zijn er verschillende opvattingen over de vraag of mensen die suïcidaal zijn écht dood willen – en daarmee ook of ze écht de intentie hebben te sterven.
Met name van suïcidepogingen is de definitie vaak moeilijk te bepalen. Deze keuzetabel kan je hierbij helpen. Er is ook een Engelse versie.
Bronnen
- D. De Leo e.a., ‘International study of definitions of English-language terms for suicidal behaviours: a survey exploring preferred terminology’, BMJ Open, vol. 11, nr. 2, p. e043409, feb. 2021, doi: 10.1136/bmjopen-2020-043409.
